Buitenruimte Ganztagschule in Berlijn jaloersmakend

De omgeving waarin een kind verkeert wordt wel de derde pedagoog genoemd. Een rijke omgeving stimuleert de creativiteit van kinderen die zij van nature bezitten. In Berlijn zagen we prachtige voorbeelden van buitenruimten. Opvallend was dat de vormgeving en indeling van de buitenruimte gericht is op uitdaging en prikkeling in plaats van een focus die primair gericht is op fysieke veiligheid.
Daar kunnen we in Nederland nog wat van leren!

Berlijn

Tijdens een bezoek aan de ‘Ganztagsschule’ in Berlijn waren we bij een interessante presentatie met als onderwerp ‘wat is een goede Ganztagsschule”. In de presentatie werden 8 bouwstenen benoemd die nodig zijn voor een goede uitvoering van de Ganztagsschule gericht op totale ontwikkeling van het kind.
Voor de Nederlandse situatie zijn deze 8 onderdelen herkenbaar. En te vertalen naar voor de inhoudelijke ontwikkeling van het Integraal Kind Centrum.

De presentatie werd verzorgd door LISUM, landesinstitut fur schule und medien Berlin-Brandenburg en het ‘serviceagentur ganztägig lernen Berlin’.

Pilotbeschrijving IKC IJburg

Context en geschiedenis

IKC IJburg is nu nog een samenwerking van skon kinderopvang en basisschool Laterna Magica. Het streven van beide organisaties is om te komen tot een IKC voor 0-13 jarigen op Ijburg. De ambitie is te komen tot één organisatie met een aansturing gebaseerd op een missie en visie dat sturend is voor alle professionals werkzaam binnen het IKC. Uniek voor het nieuwe gebouw is dat door het stadsdeel het mogelijk is gemaakt dat het idee een wijk zonder scheidslijnen ook in het gebouw van het IKC zichtbaar is, waardoor afgeweken kan worden van traditionele indeling .

De eerste gesprekken over inhoudelijke samenwerking tussen skon en Laterna Magica zijn gestart bij de aanvang van de voorbereiding van bouw van een nieuw mfa gebouw op IJburg (2005). In het gebouw was zowel de kinderopvang als ook een basisschool gepland.

De school had gekozen voor een Natuurlijk leren concept. Skon is gecharmeerd van dit concept, aangezien het goed aansluit bij de ‘groeigericht werken’ visie van skon. Beide organisaties zagen kansen in een vergaande samenwerking tussen onderwijs en opvang.

Inmiddels is de school 3 jaar geleden gestart en ook is de naschoolse opvang, de blauwe glimworm’ van skon operationeel.

Een aantal samenwerkingsafspraken zijn al gerealiseerd.

• BSO-ruimten en onderwijsruimten in nieuwe schoolgebouw volledig geïntegreerd, waardoor geen eigen ruimtes bestaan.
• Gezamenlijke tuin/buitenruimte: een ontwerp op basis van gemeenschappelijke visie.
• Commitment over natuurlijk leren/ontwikkelen concept als uitgangspunt voor verdere uitwerking van missie en visie voor het IKC.
• Een getekende intentieverklaring tussen skon bv en schoolbestuur Staij om te komen tot een IKC-Ijburg.

Korte beschrijving van beide partijen

Laterna Magica

Basisschool Laterna Magica is 3 jaar geleden op IJburg gestart met een Natuurlijk Leren concept. De school valt onder het openbaar onderwijs schoolbestuur STAIJ. Dit bestuur heeft in Amsterdam oost 17 scholen, waaronder 1 sbo. De school heeft inmiddels zo’n 300 leerlingen en een team van ongeveer 20 leerkrachten en onderwijsondersteunend personeel. De komende jaren kan de school nog tot 500 leerlingen doorgroeien. Er is inmiddels een wachtlijst waarbij maximaal 100 leerlingen per jaar kunnen starten. De school heeft een kunst en cultuurprofiel en neemt deel aan de Carrousel op Ijburg. Het speellokaal wordt ingericht als danstheater en ook in de lessen ligt het accent meer op dans, muziek, kunst en cultuur dan in andere basisscholen.  Daarnaast wil de school inclusief onderwijs aanbieden; dit betekent dat de school ieder kind onderwijs op maat wil kunnen bieden (voor zo ver er mogelijkheden zijn dit kind op maat te kunnen bedienen). De school gaat hierbij uit van wat het kind kan (ipv wat het niet kan).

Skon ‘de blauwe glimworm’

Skon kinderopvang BV is een grote kinderopvangorganisatie met +/- 200 vestigingen in heel Nederland. Skon is 3 jaar geleden gestart met het aanbieden van naschoolse opvang ‘de blauwe glimworm’ op Ijburg. In de noodlocatie zijn 30 kindplekken beschikbaar, er is een wachtlijst van 40 kinderen die na de zomer geplaatst willen worden. In de het nieuwe gebouw wordt ernaar gestreefd alle kinderen van ouders van LM die dit willen een plek te bieden. In het najaar van 2011 gaat ook de kinderopvang 0-4 jaar met 56 plekken van start.

De kinderen die op dit moment gebruik maken van de opvang van ‘de blauwe glimworm’ zitten allemaal op basisschool Laterna Magica.

IKC IJburg

Er ligt een intentieovereenkomst tussen skon en schoolbestuur Staij voor het ontwikkelen van een IKC. De ambitie is:

-          één organisatie

-          één leiding

-          éen team

-          één missie en visie

-          integratie van onderwijs en opvang

-          één communicatielijn met ouders

-          één kindvolgsysteem

Het streven is om dit in het najaar van 2011 gerealiseerd te hebben, zodat het IKC  zoals in intentieverklaring staat omschreven, operationeel kan worden.

Over welke competenties moet een directeur van een IKC beschikken….

Leiding geven aan IKC

Een leider van toen, nu en de toekomst…

De omgeving van een school is in de afgelopen 20 jaar flink veranderd. Dat vraagt  ook om ander type leiderschap. Hadden we in het 1980 nog over het ‘hoofd van de school ‘ (dit was iemand die vaak ook zelf nog voor de klas stond). In 201o spreken we over directeur van de school. Iemand die is vrijgesteld om leiding te geven aan het  onderwijskundig proces, maar waar we  ook ondernemerschap van verwachten,  managementkwaliteiten van vragen etc. In dit artikel zetten we dat uiteen.

En na lezen van deze twee werelden:  hoe ziet de omgeving van een directeur van een IKC er  in 2025 uit. Een directeur die verantwoordelijk is voor zowel opvang als onderwijs en wellicht nog een heel aantal doelen ??

Lees hier het artikel:
Een leider van toen, nu en en in de toekomst

Recensie ‘Leren en Onderwijzen’

Simon Ettekoven en Jan Hooiveld

Groningen/Houten 2010: Noordhoff Uitgevers. ISBN 978 90 01 77127 0.

270 blz. Prijs: € 34,95. Ondersteund via www.pabowijzer.nl.

Invoegen: foto van boek (beide kanten!)

Is leren nu ontwikkelen of is het iets anders?

Dit boek is in eerste instantie geschreven voor studenten aan de pabo en leraaropleidingen, leerkrachten, zij-instromers, kortom iedereen die met leerlingen werkt of wil werken. Dat maakt het tevens interessant voor professionals binnen een IKC aangezien zij gezamenlijk de verantwoordelijkheid dragen voor de ontwikkeling van deze leerlingen. Natuurlijk is het boek geschreven vanuit een onderwijsperspectief en is de taal niet aangepast op de IKC context.  Toch  biedt met name het theoriedeel een waardevolle bron om met alle professionals in een IKC een inhoudelijke dialoog aan te gaan over het leren en de ontwikkeling van kinderen.

Indeling boek

Het boek bestaat uit twee delen; de ene zijde van het boek is het praktijkdeel (‘Over de praktijk van onderwijzen’). Dit deel helpt de lezer bij het voorbereiden en uitvoeren van onderwijsactiviteiten. De andere zijde is het theoriedeel (‘Over de theorie van leren’) dat zich meer richt op de kennisbasis van leerkrachten.

Elk hoofdstuk van beide delen begint met een casusbeschrijving en een startopdracht en wordt afgesloten met een samenvatting, een lijst van kernbegrippen en vragen.

De volgende uitgangspunten staan voor beide delen centraal:

• De leerkracht maakt keuzes
• De leerkracht als persoon doet ertoe
• De leerkracht is een vakman
• Het gaat om leren
• Onderwijzen en leren moeten samengaan
• Het is belangrijk situationeel te handelen
• Reflectie is de basis van professionele ontwikkeling

Het praktijkdeel

Het praktijkdeel is opgebouwd aan de hand van de volgende hoofdstukken: 1) Voor je begint, 2) Start en aandacht richten, 3) Instructie, 4) De leerling aan het werk, 5) Afronding van het leerproces. Sterk is dat er door het hele boek geregeld wordt afgewisseld tussen inhoud en voorbeelden. Ook worden er door de tekst heen opdrachten gegeven die het doel hebben de lezer na te laten denken over de theorie en de vraag hoe hij die zelf in de praktijk toepast.

De ondersteunende website biedt het e-book, toetsvragen met feedback en samenvattingen per hoofdstuk.

Het theoriedeel

In het theoriedeel wordt een kennisbasis geboden door de volgende hoofdstukken: 1) Over leren, 2)  Leren sturen,  3) De leerkracht, 4) De leerling en 5) De school.

Onderwerpen die in het theoriedeel aan de orde komen zijn: Leren: Wat is leren eigenlijk en wat is er nodig om te leren? Sturing: Wat is de rol van de leerkracht in de sturing van het leerproces en wat is de rol van de leerling? Leerlingen: Wat moet je weten van een leerling om passend en effectief onderwijs te geven? Leerkrachten: Wat moet je over jezelf in de rol van leerkracht weten om een goede leerkracht te zijn? De school: Wat heeft een school als organisatie te maken met je werk als leerkracht?

Ook dit deel kent een groot aantal vragen en opdrachten, iets dat juist bij het verwerken van theorie en kennis noodzakelijk is. Daarnaast biedt het de lezer de kans om verder te lezen over specifieke onderwerpen door de aanbevolen literatuurlijst aan het einde van ieder hoofdstuk.

Relevant voor IKC?

Jazeker! Een integraal kindcentrum heeft als doel om langs doorgaande leerlijnen een optimale ontwikkelomgeving te bieden voor kinderen. De kwaliteit van de samenwerking tussen de professionals binnen zo’n integrale voorziening is daarmee een belangrijke succesfactor. Één van de manieren om die samenwerking te bevorderen is door met alle professionals de dialoog te voren over de visie en de missie van een IKC. Wat willen we samen en hoe bereiken we dat?

Met name het theoriedeel is een prachtig document dat kan als bron kan dienen voor zo’n dialoog. Wat is ontwikkelen en leren nou eigenlijk, wat moet je over jezelf weten om een goede professional te zijn en in welke organisatie kom je het beste tot je recht?

Allemaal wezenlijke vragen die zowel tijdens onderwijs, opvoeding, ontwikkeling, opvang en ontspanning (Schreuder et al., 2008) aan de orde komen.

Daarnaast biedt het (theorie) boek een basis om te reflecteren op het werk met kinderen. De vragen en opdrachten maken dat je de theorie steeds moet vertalen naar je eigen praktijk en daarover het gesprek kan aangaan met teamleden. Een mooie manier om je als IKC team te ontwikkelen en daarmee de onderlinge samenwerking te bevorderen!

Joanneke Niels, mei 2011